भंडारा पत्रिका/प्रतिनिधी नागपूर : आंबेडकरी-बौद्ध चळवळीचा विषय पुस्तकांशिवाय अपूर्ण आहे. या चळवळीत साहित्याला अनन्यसाधारण महत्त्व दिले जाते. अशा या चळवळीमध्ये मागील ५० वर्षांपासून सातत्याने योगदान देण्याचे कार्य शहरातील ताकसांडे दाम्पत्य करत आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी विपुल प्रमाणात लेखन केले आहे. आंबेडकरी-बौद्ध चळवळ गतिमान करण्यात आंबेडकरी साहित्याचे अमूल्य योगदान आहे. याच चळवळीत सहभागी होण्याच्या उद्देशाने मेडिकल चौक परिसरात राहणारे मधुकर ताकसांडे (वय ८०) आणि त्यांच्या पत्नी महानंदा ताकसांडे (वय ७३)यांनी १९७४ साली उंटखाना भागात फूटपाथवर आंबेडकरी-बौद्ध साहित्य समाजामध्ये पोहोचविण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले. आजही त्याठिकाणी डॉ. आंबेडकर बुक डेपो नावाने ते दुकान थाटात उभे आहे.
ऐंशीच्या दशकात दलित वर्गात शिक्षणाचे प्रमाण वाढल्याने आंबेडकरी आणि बौद्ध साहित्याला मागणी वाढली होती. मागील पन्नास वर्षांपासून समाजाचे वाचनाचे हे व्यसन ताकसांडे जपत आहेत. ‘बुद्ध आणि त्यांचा धम्म’, ‘बाबासाहेबांची जीवनी’ या ग्रंथांना पूर्वी फारमागणी राहायची. आता ‘भारतीय संविधान’ सारख्या पुस्तकांकडे लोकांचा कल वाढतो आहे. पुस्तकांव्यतिरिक्त झेंडे, तोरण, फेटे यासह विविध आंबेडकरी साहित्यदेखील ते वर्षभर पुरवितात. चंद्रपूरच्या दीक्षाभूमीवर सर्वप्रथम पुस्तकाचे दुकानदेखील आम्हीच लावले होते. पन्नास वर्षांपासून आंबेडकरी साहित्यिक चळवळीचा भाग असल्याचा आनंद आहे, असे मधुकर ताकसांडे यांनी सांगितले. सुरुवातीच्या काळात दुकानात महिला बसत नव्हत्या. मात्र, चळवळीत सामील होण्याच्या ध्येयातून मी यात सामील झाले, असे महानंदा ताकसांडे म्हणाल्या.
बाबासाहेबांची पत्रकारिता दुर्लक्षित
मागील ४० वर्षांपासून कमाल चौकात आंबेडकरी आणि बौद्ध साहित्याची विक्री करणारे प्रदीप गायकवाड (वय ६९) यांनी जुन्या आठवणींना उजळा दिला. आंबेडकरी समाजात अध्ययनशील लोकांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. बाबासाहेबांची संविधान सभेतील भाषणे यासह अनेक दुर्लभ ग्रंथ माज्याकडे उपलब्ध आहेत. भारतीय संविधान, डॉ. आंबेडकर यांच्या जीवनाबाबत लोकांमध्ये जागरुकता वाढत आहे. मात्र, डॉ. आंबेडकरांच्या २५ वर्षांच्या पत्रकारितेबाबत अद्याप अज्ञान दिसते. आंबेडकरी साहित्य चळवळीमध्ये याकडे लक्ष देण्याची गरज आहे, असे गायकवाड यांनी सांगितले.
